مشکل بلع در بیماران ام اس (MS): درمان اختلال بلع در ام اس

اگر شما مبتلا به ام اس هستید، میتوانید اختلال بلع نیز داشته باشید. از آنجا که این بیماری قدرت عضلانی و هماهنگی عضلات را تحت تاثیر قرار میدهد، هر دو در بلع غذا دخیل هستند – ممکن است هنگام غذا خوردن یا نوشیدن احساس ناراحتی کنید، و یا حتی میتوانید در گلوی خود احساس خفگی داشته باشید.

اختلال بلع، که دیسفاژی نیز گفته میشود، میتواند یک سوم تا نیمی از افراد مبتلا به ام اس را درگیر کند. در حالی که این بیماری معمولا خطرناک نیست، دیسفاژی در ام اس ممکن است در واقع شما را در خوردن یا نوشیدن مواد غذایی به دردسر بیاندازد و میتواند به شما احساس خفگی شدید بدهد، که به طور بالقوه موجب پنومونی آسپیراسیون میشود.

شما میتوانید از طریق یک دکتر با تنظیم رژیم غذایی خود یا با مشارکت در جلسات تمرینی ویژه برای درمان اختلال بلع، با این بیماری سازگار شوید.

مانند بسیاری از اثرات ام اس، دیسفاژی به ترکیبی از روشها برای بهینه سازی تغذیه خود، و به حداقل رساندن ناراحتی و جلوگیری از عفونت و کاهش وزن نیاز دارد.

اگر شما دیگر از غذا خوردن لذت نمیبرید و بخاطر اذیتی که هنگام غذا خوردن تحمل میکنید احساس ناخوشایندی دارید، ممکن است لازم باشد با یک پزشک متخصص صحبت کنید. پزشکان متخصصی که به طور منظم با بیماران مبتلا به ام اس یا دیسفاژی کار میکنند، میتوانند به شما در مدیریت این مسائل و مشکلات کمک کنند تا بتوانید یک تجربه لذت بخش تر از غذا خوردن خود داشته باشید. اطمینان حاصل کنید که در رابطه با اختلال بلع خود با پزشک خود در ارتباط باشید، زیرا ممکن است در طول زمان بهبود یا تشدید شود و ممکن است مجبور شوید تغییری در برنامه درمانی خود داشته باشد.

کلینیک تخصصی توانبخشی یادمان دارای مجهزترین امکانات جهت ارزیابی و درمان اختلال بلع است.

ام اس چیست ؟

مالتیپل اسکلروزیس (MS) شامل یک فرآیند با میانجی گری سیستم ایمنی است که در آن پاسخ غیر طبیعی سیستم ایمنی بدن به سیستم عصبی مرکزی (CNS) باعث آسیب به آن میشود. CNS از مغز، ستون فقرات و اعصاب بینایی تشکیل شده است.

در CNS، سیستم ایمنی باعث التهاب و درنتیجه آسیب به میلین – ماده چربی است که الیاف عصبی را احاطه کرده و عایق میکند – و همچنین فیبرهای عصبی و سلولهای تخصصی که میلین را میسازند، میشود.

• هنگامی که میلین یا فیبرهای عصبی در ام اس آسیب دیده یا نابود میشوند، پیامهای داخل CNS به طور کامل تغییر یافته و یا متوقف میشوند.
• آسیب به ناحیه های CNS ممکن است نشانه های عصبی مختلفی را ایجاد کند که شدت و نوع آن در میان افراد مبتلا به ام اس متفاوت است.
• در مناطق آسیب دیده، بافت اسکار ایجاد میشود که نام بیماری از همین موضوع گرفته شده است – مناطق متعدد زخم یا مولتیپل اسکلروزیس.علت ام اس شناخته شده نیست اما دانشمندان معتقد هستند که شامل حساسیت ژنتیکی، اختلالات سیستم ایمنی بدن و عوامل محیطی میتوانند این بیماری را به وجود آورند.
• افراد مبتلا به ام اس معمولا یکی از چهار دوره بیماری (انواع MS) را تجربه میکنند. بیش از دهها روش درمانی مختلف برای کمک به تغییر روند بیماری ام اس وجود دارد.

علت اختلال بلع در بیماران ام اس

در حالی که دیسفاژی در افراد مبتلا به ام اس پیشرفته تاثیر میگذارد، این بیماری میتواند در هر مرحله ای رخ دهد که نشانه های آن از خفیف تا شدید متغیر است. بلع غذا یک فرایند پیچیده است که شامل اقدامات ارادی و رفلکسهای غیرارادی میشود و میتواند تا 30 عضله مختلف را درگیر کند. ام اس میتواند این روند را با آسیب رساندن به مسیرهای عصبی در مغز، به ویژه در ساقه مغز، منطقه ای از مغز که بسیاری از مسیر عصبی این روند همگرا هستند، تضعیف کند.علاوه بر خود فرایند بیماری، خشکی دهان، که یکی از عوارض داروهای درمانی بیماری ام اس است، میتواند دیسفاژی شما را بدتر کند.

معمولا همراه با بیماری ام اس، افسردگی نیز بسیار شایع است و داروهای ضد افسردگی اغلب باعث خشکی دهان میشوند. نوعی داروی دیگر، آنتی کولینرژیک، که برای درمان مشکلات کنترل مثانه در ام اس استفاده میشود، میتواند باعث ایجاد خشکی دهان شود.

علائم

دیسفاژی میتواند به آرامی و با علائم خفیف شروع شود. با شروع بیماری ممکن است بعد از نوشیدن کمی مایعات احساس گلودرد داشته باشید و یا هنگام غذا خوردن احساس ناراحتی داشته باشید و به یک قاشق بسنده کنید. اگر مشکل شما دائمی شود، ممکن است مشکل بلع داشته باشید.

علائم خاص دیسفاژی ممکن است متفاوت باشد و شامل موارد زیر است:

• ترشح بیش از حد بزاق یا آبریزش دهانی
• داشتن مشکل در جویدن غذا
• ناتوانی در انتقال مواد غذایی به پشت دهان خود
• گیر کردن غذا در گلو
• از غذا خوردن یا نوشیدن مایعات خسته شوید
• سرفه در طول یا بعد از بلع مواد غذایی
• سرفه یا استفراغ غذا
• داشتن یک صدای ضعیف و نازک
• آسپیراسیون (وارد شدن غذا یا مایعات به داخل ریهها)

عوارض

اگر هنگام غذا خوردن به طور مکررحالت سرفه کردن یا خفگی را تجربه میکنید، عمل غذا خوردن میتواند موجب اضطراب و حتی ناامیدی شما شود که ممکن است شما را از غذا خوردن دل زده کرده و شما غذای کمتری میل کنید. این عوامل باعث میشوند افراد دارای ام اس که اختلال بلع نیز دارند در طول مدت کوتاهی کاهش وزن زیادی را تجربه نمایند زیرا این وضعیت همچنان ادامه دارد یا بدتر میشود.

اگر دیسفاژی شما باعث ورود مواد غذایی یا مایعات به ریههای شما میشود، ممکن است به پنومونی آسپیراسیون مبتلا شوید، که نوعی پنومونی ناشی از باکتریهای موجود در غذا است. در موارد بسیار نادرتر، ممکن است یک آبسه گلویی یا ریوی در شما ایجاد شود.

پنومونی آسپیراسیون و آبسه، عوارض خطرناکی هستند و یکی از علل اصلی مرگ در افراد مبتلا به ام اس هستند.

تشخیص دیسفاژی در ام اس

به محض شروع اختلال بلع، مشکل خود را با پزشک در میان بگذارید. مراحل مختلفی وجود دارد که تیم پزشکی شما برای شناسایی علت مشکل اختلال بلع و مسائل مربوط به اختلال بلع و تعیین بهترین مسیر درمانی برای شما استفاده میکنند.

تشخیص معمولا شامل یک یا چند مورد از این آزمونهاست:

• تست حرکات دهانی، که توسط یک آسیب شناس گفتاری انجام میشود و میتواند نحوه حرکت عضلات دهان و گلوی شما هنگام غذا خوردن و حرف زدن را ارزیابی کند
• ویدیوفلوروسکوپی، که یک نوع اشعه ایکس است که فرایند بلع را ثبت میکند، و ممکن است ضعف عضلانی یا ناهماهنگی عضلات را شناسایی کند
• آندوسکوپی فیبر نوری که شامل استفاده از یک دوربین کوچک است که از طریق بینی یا گلو وارد بدن شما میشود تا روند بلع را مشاهده کنند

در نظر داشته باشید که اختلال علاوه بر ام اس میتواند به علت سایر بیماریهای پزشکی نیز رخ دهد، مانند رشد سلولهای گلو و یا مشکل دستگاه گوارش.

اگر پزشک شما در مورد مشکل دیگری نگران است، ممکن است به آزمایشات تصویربرداری یا آزمایشهای تشخیصی مداخله ای برای ارزیابی این مسائل خاص نیاز داشته باشید.

درمان مشکل بلع در بیماران مبتلا به ام اس

درمان دیسفاژی شما بر حفظ ایمنی و تغذیه مناسب شما تمرکز دارد. تیم پزشکی شما با شما کار میکنند تا مناسب ترین غذا را برای شما انتخاب نمایند که هم بلعیدن آن راحت باشد و هم مواد مغذی کافی به بدن شما برسد. همچنین آنها نهایت تلاش خود را برای حفظ آگاهی و کنترل جویدن و بلعیدن خواهند کرد و تمرینات توانبخشی مخصوصی برای بهینه سازی تواناییهای در عمل بلع غذا را برای شما طراحی میکنند.

در میان گزینههای درمانی موجود به موارد زیر میتوان اشاره کرد:

اصلاح رژیم غذایی

اصلاح رژیم غذایی برای حفظ تغذیه مناسب و آب رسانی کافی به بدن شما انجام میگیرد: این کار ممکن است شامل نرم کردن غذاهای سخت با آب و یا انتخاب مواد غذایی با قوام نرم تر و نازک تر باشد. اغلب بهتر است با یک متخصص تغذیه کار کنید تا مطمئن شوید که نیازهای تغذیه ای شما برآورده میشود.

تقویت عضلات درگیر در بلع غذا

دکتر می‌تواند تمریناتی را انجام دهد که ممکن است به بهبود بعضی از مشکلات شما کمک کند. این تمرینات میتوانند عضلات ضعیف یا غیر هماهنگ شما را تقویت کرده و به ایجاد هماهنگی عضلات و اعصاب مرتبط با بلع کمک کنند. دکتر روند بلع غذای شما را بررسی میکند و یک طرح درمانی را که ممکن است شامل تمرینهایی باشد که به طور خاص برای بهبود توانایی بلعیدن انجام میشود، برنامه ریزی میکند. پزشک شما همچنین برای رفع دیسفاژی و اختلال بلع شما تمریناتی را به صورت خانگی برای شما در نظر بگیرد.

لوله تغذیه

اگر نمیتوانید غذا بخورید، ممکن است به تغذیه اینترال یا تغذیه از طریق دستگاه گوارش نیاز داشته باشید، در این صورت یک لوله تغذیه برای ورود مواد غذایی و مایعات به طور مستقیم به معده شما وارد میشود. رژیم های غذایی اصلاح شده ممکن است لازم باشد تا مشکل بلع بهبود یابد. این روش مانع از کم شدن آب بدن و سوء تغذیه میشود.

اتساع و جراحی

اگر مشکل بلع شما به دلیل تنگ شدن مری شما باشد، روشی به نام اتساع (Dilation ) وجود دارد که برای باز شدن و به اصطلاح اتساع مری استفاده میشود. در طی این روش، یک بالون کوچک به مری وارد شده و برای باز شدن آن استفاده میشود. سپس بالون برداشته میشود.

اگر رشدهای غیر طبیعی در مری وجود داشته باشد، ممکن است جراحی برای حذف آنها لازم باشد. جراحی همچنین ممکن است برای حذف بافت اسکار استفاده شود.

تغییر نحوه غذا خوردن

در طول روند درمان خود، کارهایی است میتوانند به بلع راح تر شما کمک کنند مانند:

• هنگام نشستن در زاویه 90 درجه قرار بگیرید، سر خود را به صورت جزئی به جلو خم کنید، یا به مدت 45 تا 60 دقیقه پس از غذا خوردن، به صورت صاف بنشینید و یا صاف بایستید.
• تمام نکاتی را که در مورد مواد غذایی که باید بخورید یا بنوشید به شما گفته شده را به صورت کامل رعایت نمایید. به صورت کامل روی غذا خوردن متمرکز شوید. هنگام غذا خوردن از صحبت کردن اجتناب نمایید.
• به آرامی غذا بخورید و سعی کنید در هر قاشق خود بیش از یک دوم قاشق چایخوری غذا برندارید.
• شما ممکن است برای هر قاشق خود نیاز به دو یا سه بار عمل بلع داشته باشید. اگر غذا یا مایعاتی که میل میکنید بدر گلوی شما گیر کردهاند، به آرامی سرفه کنید و قبل از نفس کشیدن، دوباره سعی کنید غذا را ببلعید.
• غالبا روی بلعیدن تمرکز کنید. سعی کنید بیشتر غذاهای نرم آبکی بخورید تا اینکه غذاهای سفت و خشک زیرا این گونه غذاها بلع راحت تری دارند.
• دماها و انواع مختلف مایعات را امتحان کنید. به عنوان مثال، شما میتوانید نوشیدنی ها را سردتر میل کنید و یا از نوشیدنیهای کربن دار استفاده کنید.
• به مقدار زیاد مایعات بنوشید. خوردن پاپسیکل، چیپس یخی، یا آب با طعم لیمو باعث افزایش بزاق دهان شما شده و درنتیجه بلع غذا را راحت تر میکند.
• اگر جویدن برای شما سخت است، از غذاهایی که نیاز به جویدن زیاد و طولانی دارند، اجتناب کنید.
• اگر مایعات شل باعث سرفه در شما میشوند، سعی کنید آنها را با قوام تر کنید. شما همچنین میتوانید مایعات شل را با نوشیدنیهای باقوام تر جایگزین کنید – برای مثال، شیر موز و سوپ خامه ای و انواع دیگر سوپها.
• هنگامی که دارو مصرف میکنید، قرصهای خود را تکه تکه کنید و آنها را با سس سیب یا پودینگ مخلوط کنید. از داروساز خود بخواهید تا به شما بگوید که قرصهایی که نباید خورد شوند را برای شما مشخص کند و تا آنجا که میتوانید داروهایی با فرم مایع خریداری کنید.
• منبع : یادمان